Η αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο τέκνο. Ο θεσμός και οι “παγίδες” που κρύβει

Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος συρρέει κατά κύματα στα Ειρηνοδικεία αποποιούμενος κληρονομιές συγγενικών του προσώπων. Η κάποτε “ευλογία” μιας κληρονομιαίας περιουσίας έχει σήμερα μετατραπεί σε μία βόμβα χρεών έτοιμη να εκραγεί στα χέρια των ανυποψίαστων κληρονόμων.

Η κατάσταση περιπλέκεται έτι περισσότερο όταν στην εξίσωση μπαίνουν και ανήλικοι κληρονόμοι, με αποτέλεσμα οι πολίτες συχνά να βρίσκονται σε μια κατάσταση σύγχυσης ως προς τις νόμιμες ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιήσουν για να μην βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων.

Με τον παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί μια σύντομη επισκόπηση του τρόπου λειτουργίας της αποποίησης κληρονομιάς από ανήλικο τέκνο.

1. Το δικαίωμα της αποποίησης κληρονομιάς και η σημασία της.

Ο κληρονόμος όταν πραγματοποιεί αποδοχή της κληρονομιάς, την αποδέχεται στο σύνολο της, ήτοι τόσο το ενεργητικό της σκέλος όσο και το παθητικό της. Κατά λογική ακολουθία, σε περίπτωση που το παθητικό της κληρονομιαίας περιουσίας υπερβαίνει το ενεργητικό, ελλοχεύει ο κίνδυνος ο κληρονόμος να βρεθεί στην δυσάρεστη θέση να αποκτήσει χρέη τα οποία δεν δημιούργησε ο ίδιος. Την λύση σε αυτή την περίπτωση μας την παρέχει ο νόμος με την δυνατότητα της αποποίησης της κληρονομιάς.

Η αποποίηση της κληρονομιαίας περιουσίας είναι μια μονομερής δικαιοπραξία, με την οποία ο κληρονόμος δεν αποδέχεται την κληρονομιά του θανόντος συγγενή του και συνακόλουθα και τα τυχόν χρέη αυτής.

2. Ποιες οι προϋποθέσεις για την έγκυρη αποποίηση της κληρονομιάς.

Για να πραγματοποιήσει ο κληρονόμος την αποποίηση της κληρονομιάς πρέπει να προσέλθει στο Ειρηνοδικείο του τόπου θανάτου του κληρονομούμενου (810 Κ.Πολ.Δ) και να προβεί στην σχετική δήλωση ενώπιον του Γραμματέα (1848 ΑΚ).

Απαραίτητες προϋποθέσεις για την υλοποίηση της αποποίησης κληρονομιάς είναι:

Α) Η δικαιοπρακτική ικανότητα του αποποιούμενου, ήτοι να έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του.

Β) Η αποποίηση να πραγματοποιηθεί μέσα σε αποκλειστική προθεσμία 4 μηνών που εκκινεί από την στιγμή που πληροφορήθηκε ο κληρονόμος την επαγωγή και το λόγο της. Χαρακτηριστική η περίπτωση που υφίσταται διαθήκη του θανόντος, την ύπαρξη της οποίας αγνοούσε ο κληρονόμος κατά τη στιγμή της αποποίησης του. Η τετράμηνη προθεσμία εκκινεί εκ νέου από το σημείο της γνώσεως του κληρονόμου περί υπάρξεως διαθήκης, όπου και οφείλει να προβεί σε νέα δήλωση αποποίησης.

3. Η περίπτωση του ανήλικου κληρονόμου.

Είναι γνώριμη η κατάσταση κατά την οποία οι γονείς ενός ανήλικου τέκνου αποποιούνται λόγω χρεών της κληρονομιάς συγγενικού τους προσώπου, και ως επόμενο πρόσωπο στην κληρονομική διαδοχή καλείται το ανήλικο τέκνο τους. Το κρίσιμο ερώτημα που ανακύπτει είναι κατά πόσο είναι εφικτή και με ποιες προϋποθέσεις να πραγματοποιηθεί η αποποίηση από το ανήλικο τέκνο τους. Η απάντηση είναι μια και κατηγορηματική: Η αποποίηση του ανηλίκου τέκνου είναι δυνατή μόνο έπειτα από σχετική άδεια του αρμόδιου Δικαστηρίου (1526 και 1625 ΑΚ).

4. Ποια η διαδικασία για την άδεια αποποίησης ανηλίκου τέκνου.

Για την αποποίηση ανηλίκου τέκνου απαιτείται Δικαστική απόφαση, η οποία χορηγεί στους γονείς του ανηλίκου τέκνου την άδεια να αποποιηθούν για λογαριασμού του ως νόμιμοι εκπρόσωποι που ασκούν την γονική του μέριμνα. Η διαδικασία δύνατι να αναλυθεί σε τρία στάδια.

1ο Βήμα: Η κατάθεση της αιτήσεως: Η διαδικασία εκκινεί με την κατάθεση του σχετικού δικογράφου από τον Πληρεξούσιο Δικηγόρο στον αρμόδιο Δικαστήριο. Αρμόδιο Δικαστήριο είναι το Ειρηνοδικείο της κατοικίας του ανήλικου τέκνου. Η προθεσμία του τετραμήνου αναστέλλεται από την στιγμή της κατάθεση της αιτήσεως (1847 παρ.3 και 255 ΑΚ).

2ο Βήμα: Το Δικαστήριο. Ακολουθεί ο ορισμός της δικασίμου, ημερομηνία κατά την οποία οι γονείς θα κληθούν να παρασταθούν ενώπιον του Δικαστηρίου και να αποδείξουν ότι η αποποίηση της κληρονομιάς είναι η επωφελέστερη για το τέκνο τους ενέργεια.

3ο Βήμα: Η αποποίηση. Η έκδοση της απόφασης που χορηγεί την σχετική άδεια σηματοδοτεί την συνέχιση της προθεσμίας, εντός της οποίας οι γονείς πρέπει να προβούν στην αποποίηση της κληρονομιαίας περιουσίας για λογαριασμού του ανηλίκου τους τέκνου.

Για να καταστεί σαφής η λειτουργία της τετράμηνης προθεσμίας αποποίησης σε περίπτωση ανηλίκου τέκνου παραθέτουμε το κάτωθι παράδειγμα: Στην υποθετική λοιπόν περίπτωση που οι γονείς κατέθεσαν την αίτηση για άδεια αποποίησης ένα μήνα, έπειτα από την δική τους αποποίηση της κληρονομίας, οφείλουν εντός της προθεσμίας τριών μηνών έπειτα από την έκδοση της απόφασης να ολοκληρώσουν την διαδικασία για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου τους, ώστε να θεωρηθεί εμπρόθεσμη η αποποίηση και να αναπτύξει νομική ενέργεια. Όπως γίνεται αντιληπτό η τεράμηνη προθεσμία “παγώνει” με την κατάθεση της αιτησέως και επανακκινείται από το χρονικό ίδιο σημείο που ανασταλλει όταν εκδίδεται η δικαστική απόφαση που χορηγεί την άδεια αποποίησης στο γονείς του ανηλίκου.

5. Ποιες οι έννομες συνέπειες σε περίπτωση μη αποποίησης.

Αν εντός της προθεσμίας προς αποποίηση δεν υποβληθεί η σχετική αίτηση από τους γονείς, η παρέλευσή της συνεπάγεται πλασματική κτήση της κληρονομιάς σε βάρος του ανηλίκου, έστω και αν ο ανήλικος κληρονομεί με το ευεργέτημα της απογραφής (1527 ΑΚ), υποχρεούμενος εντός έτους από της ενηλικιώσεώς του να συντάξει την απογραφή ώστε να μην εκπέσει αυτού.

Έστω και εκ των υστέρων, υπάρχει πάντα η δυνατότητα ακύρωσης της αποδοχής κληρονομιάς του ανηλίκου, αλλά μόνο εφόσον αποδειχθεί ότι η παρέλευση άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας οφείλεται σε ουσιώδη πλάνη των γονέων του, σχετικά με το νομικό πλαίσιο περί της αποποιήσεως της κληρονομιάς.

Προς αποφυγή όμως των ανωτέρω ενεργειών, οι οποίες είναι ιδιαιτέρως κοστοβόρες και αβέβαιες ως προς την έκβαση τους, σωφρονέστερο είναι οι γονείς του ανηλίκου τέκνου να εκκινήσουν άμεσα την διαδικασία της αποποίησης όπως αναλύθηκε.